Vijftien miljoen voor droge voeten in polders rond Scheerwolde; einde renovatie vier historische gemalen in zicht

7 oktober 2020

Bron: RTV Oost

Voor het eerst in bijna honderd jaar onthult het monumentale gemaal Halfweg nabij Giethoorn uit 1937, dat we bij ADS Groep renoveren, haar interne geheim en gunt het de beheerders van het Waterschap Drents Overijsselse Delta en de Nederlandse Gemalen Stichting een kijkje in het onderwatergedeelte van het historische gemaal. Halfweg krijgt net als drie andere gemalen in de polders rond Scheerwolde een grondige, miljoenen euro’s kostende, renovatie. De historische pompen zijn er inmiddels uitgesloopt en worden binnenkort vervangen door nieuwe zodat het gemaal straks klaar is voor de toekomst.

De grondige opknapbeurt is samen met de renovaties van gemaal Giethoorn en de gemalen Gelderingen en Wetering Oost het sluitstuk van een nieuw gebiedsbeheerplan voor de polders rond Scheerwolde. Een plan waar het waterschap samen met verschillende partners, zoals de provincie Overijssel en de gebruikers van de polder, ruim 22 jaar aan gewerkt heeft. Een gebied van 4.600 hectare groot, dat economisch gezien voornamelijk in gebruik is voor de landbouw en een klein stukje natuurbeheer.

Flexibel waterpeil beheer

Het waterschap kan het peilbeheer in deze polder dankzij de aanpassingen aan de omliggende vier gemalen straks flexibel regelen.. Dat betekent dat er beter en sneller gereageerd kan worden op de watervraag vanuit landbouw en natuurbeheerorganisaties.

“ In natte perioden kunnen we het water straks sneller uitmalen, zodat er geen overlast ontstaat”, verduidelijkt Hans Peerenboom van het Waterschap Drents Overijsselse Delta, “en in droge perioden kan het peil langer hoog gehouden worden, zodat we beter gebruik maken van het water wat al in het gebied aanwezig is”

“In totaal hebben we in de afgelopen jaren ruim 15 miljoen euro aan het opknappen van de gemalen, het uitbaggeren van de waterwegen en natuur versterkende maatregelen uitgegeven. Meer dan de helft daarvan, zo’n acht miljoen euro, hebben we aan subsidie ontvangen van het Europese landbouwfonds. Geld dat bedoeld is voor de ontwikkeling van het platteland, dus voor de agrarische sector, de natuur en recreatiedoeleinden.”

Gemaal Halfweg, dat nu samen met het kleinere gemaal Giethoorn, wordt opgeknapt vormt het sluitstuk van deze hele gebiedsgerichte opknapbeurt. Het historische gemaal maakt deel uit van het bemalingsgebied “Land van Vollenhove” in de gemeente Steenwijkerland. Halfweg bemaalt de polder en pompt het water richting Giethoornse meer.“ Het hoogteverschil in de waterstand tussen de polder en het Giethoornse meer bedraagt, afhankelijk van de tijd van het jaar, om en nabij de twee meter”, zegt Peerenboom.

De pompen van het gemaal Halfweg die dat moeten doen zijn aan het einde van hun levensduur, en zijn inmiddels uit het gemaal verwijderd. Het betrof twee grote pompen van de Stork fabriek in Hengelo. De voorbereidende werkzaamheden voor het plaatsen van de nieuwe pompen zijn momenteel in volle gang en worden voorjaar 2021 afgerond. Om het waterpeil gedurende de werkzaamheden op orde te houden heeft het waterschap tijdelijk twee grote mobiele dieselpompen naast het gemaal geplaatst.

Monumentaal gemaal

Omdat Halfweg uit 1937 een gemeentelijk monument is, wordt er bij de renovatie rekening gehouden met de karakteristieke en beeldbepalende uitstraling van het gemaal. Het gebouw blijft aan de buitenkant volledig intact. Alle werkzaamheden worden nauwkeurig gedocumenteerd. Volgens Kees Tak, van de Nederlandse Gemalen Stichting, is die verslaglegging belangrijk.

“Je ziet aan dit soort gemalen de ontwikkeling van de techniek van het bemalen door de jaren heen. Wat aanvankelijk een watermolen was werd later een stoomgemaal, en ging begin 20e twintigste over op door dieselmotoren aangedreven pompen. Daar zaten hele speciale, mooie en bijzondere pompen tussen, daarna kwam de elektrificatie van de gemalen in al zijn verschijningsvormen.”

“Die ontwikkeling willen we in kaart brengen om er van te leren. Er komen iedere keer nog weer nieuwe technieken bij en je ziet tegenwoordig dat de gebouwen rond de pompen van de gemalen, zoals hier bij het gemaal Halfweg, steeds minder voorkomen in het landschap. Gemalen van deze omvang worden inmiddels vaak vervangen door veel kleinere kastjes met daarin elektrische pompen.”

Toekomstbestendig

De karakteristieke gebouwen van de gemalen, die met hun hoge ramen als een bijzondere blikvanger hoog boven het polderlandschap uitsteken, zijn niet meer nodig. “Reden waarom we er ook extra zuinig op moeten zijn”, vult Hans Peerenboom van het waterschap aan.

Als de renovatie van gemaal Halfweg, en het kleinere gemaal Giethoorn, voorspoedig verloopt dan worden alle werkzaamheden in mei 2021 afgerond. De nieuwe technische installatie is dan voor tenminste dertig jaar op orde.

“Maar we hopen natuurlijk voor iets langer”, zegt Peerenboom. “De gemalen die we nu opknappen hebben het immers ook veel langer goed gedaan dan van tevoren gedacht was. Er is hier bij het 75-jarig bestaan van de polder rond Scheerwolde ook wel gezegd dat we straks weer 75 jaar vooruit kunnen. Het zou kunnen als we goed opletten, anders is het misschien toch iets te optimistisch.”

Actueel Nieuws